Cách đây 2600 năm, Vương quốc Lydia tại Anatolia đã đúc ra những đồng tiền vàng và bạc đầu tiên trên thế giới. Trong quá trình này, vua Alyattes của Lydia và người kế vị ông, Croesus, đã đưa ra tỷ giá đầu tiên trên thế giới: tỷ giá chéo giữa vàng và bạc. Giống như bất kỳ tỷ giá chéo nào, số lượng bạc mà một ounce vàng có thể mua được phụ thuộc vào các yếu tố cung và cầu, và tỷ giá này không ổn định.
Độ biến động tương đối và hệ số Beta
Theo một thuật ngữ từ thị trường chứng khoán, bạc được coi là phiên bản có hệ số Beta cao của vàng. Đầu tiên, giá bạc và vàng thường có mối tương quan dương rất chặt chẽ. Kể từ năm 2004, mối tương quan lăn trong một năm của biến động giá hàng ngày luôn duy trì quanh mức +0.8. Thứ hai, độ biến động của bạc cao hơn vàng. Do đó, khi giá vàng tăng, giá bạc thường tăng mạnh hơn, làm giảm tỷ lệ giá giữa vàng và bạc. Ngược lại, trong giai đoạn thị trường gấu, tỷ lệ giá vàng và bạc thường tăng. Ví dụ, vào tháng 9 năm 2011 khi giá vàng và bạc đạt đỉnh, 1 ounce vàng chỉ mua được chưa đến 32 ounce bạc. Trong giai đoạn thị trường gấu tiếp theo, tỷ lệ này đã tăng lên đến mức cao nhất là 124 ounce bạc cho mỗi ounce vàng. Khi vàng và bạc hồi phục vào đầu thời kỳ dịch bệnh bùng phát, tỷ lệ này đã trở lại mức 64 vào năm 2020. Năm 2024, khi cả hai kim loại đều tăng giá, bạc đã thể hiện tốt hơn so với thị trường chung, tăng 23% trong 5 tháng đầu năm, trong khi vàng chỉ tăng 12%.
Tác động của nhu cầu sản xuất và sự thay đổi công nghệ
Điều thú vị là, mặc dù giá vàng và bạc đã tăng trong năm 2024, nhưng giá vàng đã vượt qua mức cao kỷ lục gần 2.500 USD mỗi ounce. Mặc dù giá bạc đã vượt trội hơn vàng từ năm 2020, nhưng vẫn thấp hơn 40% so với mức đỉnh của năm 1980 và 2011. Nguyên nhân có thể là do tiến bộ công nghệ. Tin vui đối với bạc là nó đã được ứng dụng nhiều và mới trong quá trình chuyển đổi năng lượng, đặc biệt là nhu cầu mạnh mẽ từ tấm pin năng lượng mặt trời, chiếm 20% tổng nhu cầu bạc vào năm 2023. Điều này giải thích phần nào sự phục hồi của giá bạc so với vàng. Trong khi đó, nhu cầu chế biến vàng chủ yếu phục vụ cho trang sức, chiếm 17% nguồn cung vàng hàng năm, và không bị ảnh hưởng nhiều bởi các tiến bộ công nghệ. Sự khác biệt này cho thấy vàng được xem là kim loại quý thuần khiết hơn. Phân tích kinh tế lượng từ nền tảng VCTC tại Việt Nam chỉ ra rằng giá vàng và bạc có mối quan hệ nghịch với sự thay đổi trong cung cấp khai thác của chúng. Mối quan hệ này cho thấy rằng giá cao sẽ thúc đẩy việc tái chế kim loại, nhưng kim loại tái chế không làm giảm giá cả vì nó không cung cấp kim loại mới vào thị trường. Hai thị trường này được kết nối bởi ngành trang sức, nơi nhu cầu trang sức vàng sẽ giảm khi giá vàng tăng, trong khi nhu cầu trang sức bạc ít bị ảnh hưởng bởi giá vì chi phí thấp hơn rất nhiều. Vàng và bạc có thể được coi là một hệ thống sao đôi, trong đó vàng là ngôi sao lớn hơn và ổn định hơn, nhưng không thể tránh khỏi sự tác động từ bạc.